Trong lịch sử, khái niệm Bàlamôn (Brahmin) vốn xuất phát từ Ấn Độ, nơi tồn tại hệ thống đẳng cấp Hindu giáo gồm bốn tầng lớp chính: Bàlamôn (tu sĩ, học giả), Sát-đế-lỵ (võ tướng, vua chúa), Phệ-xá (thương nhân, nông dân giàu) và Thủ-đà-la (lao động phổ thông). Trong đó, Bàlamôn được xem là tầng lớp cao nhất, giữ vai trò tôn giáo, tri thức và cúng tế. Chính vì vậy, khi Champa cổ tiếp thu Hindu giáo, yếu tố giai cấp và tôn giáo cũng du nhập.
Người Chăm Champa ngày xưa theo Hindu giáo chứ không “theo Bàlamôn” như một tôn giáo riêng biệt. Như vậy, “Đạo Bàlamôn” thực chất là cách gọi sau này, chứ nguyên thủy chỉ phản ánh tầng lớp xã hội và chức năng tôn giáo.
Một số ý kiến khác lại bổ sung rằng: trong tiến trình lịch sử, người Chăm không theo giai cấp mà theo Đạo, nghĩa là từ một giai cấp Ấn Độ, khái niệm Bàlamôn khi đến Champa đã được bản địa hóa thành một tín ngưỡng, một “Đạo” riêng.
Điều này phù hợp với quá trình giao thoa văn hóa: những gì du nhập từ Ấn Độ được người Chăm tiếp nhận, chuyển hóa và hình thành nên hệ thống tôn giáo của mình. Có bình luận nhấn mạnh rằng: ngày xưa Bàlamôn là tầng lớp cao nhất ở Ấn Độ, còn với người Chăm, khái niệm “Đạo Bàlamôn” hiện nay chỉ đơn giản dùng để chỉ tôn giáo, chứ không còn phân biệt đẳng cấp.
Thậm chí, sự hiện đại hóa cùng chính sách đồng hóa của các triều đại, như thời vua Minh Mạng, đã làm nhiều giá trị nguyên thủy bị mai một, khiến Bàlamôn Chăm dần khác xa nguồn gốc Ấn Độ.
Tóm lại, có thể thấy hai luồng ý kiến chính:
Một bên cho rằng Bàlamôn chỉ là giai cấp, không phải Đạo, và cách gọi “Đạo Bàlamôn” là sự ngộ nhận hoặc biến đổi về sau.
Bên kia khẳng định với người Chăm thì Bàlamôn là Đạo, bởi qua thời gian, tôn giáo này đã được bản địa hóa và trở thành hệ thống tín ngưỡng riêng biệt, tách khỏi khái niệm giai cấp Ấn Độ.
Điều quan trọng nhất rút ra được là: khái niệm Bàlamôn của người Chăm không còn hoàn toàn trùng với hệ thống đẳng cấp Ấn Độ, mà đã mang bản sắc riêng, phản ánh sự giao thoa và sáng tạo văn hóa Champa.
Leave a Reply