Những năm gần đây, một số người trong đó có cả cán bộ, báo chí và thậm chí một vài nhà nghiên cứu đã sử dụng thuật ngữ “Hồi Giáo Bà Ni” để gọi cộng đồng Chăm theo TÔN GIÁO BÀ NI. Đây là một sự gán ghép không chính xác, gây nhầm lẫn và làm tổn thương đến bản sắc của một tôn giáo lâu đời. Việc này cần phải được phản bác rõ ràng, để trả lại công bằng cho cộng đồng.
Trước hết, cần khẳng định rằng cụm từ “Hồi Giáo Bà Ni” hoàn toàn mới mẻ, chỉ xuất hiện trong vài thập niên gần đây. Trong các tài liệu nghiên cứu của Pháp, của các học giả quốc tế hay trong ký ức cộng đồng trước năm 2000, không hề có khái niệm này.
Người Chăm từ xưa đến nay chỉ gọi tôn giáo của mình là TÔN GIÁO BÀ NI, hoặc ngắn gọn là Bà Ni. Việc ghép thêm chữ “Hồi Giáo” vào chỉ là cách gọi khiên cưỡng, nhằm gộp chung Bà Ni vào một hệ thống tôn giáo khác vốn không phản ánh đúng thực tế. Nếu ai có thể chứng minh trước năm 2000 đã tồn tại một văn bản, bài báo hay tài liệu chính thống nào dùng cụm từ “Hồi Giáo Bà Ni”, thì cộng đồng sẵn sàng chấp nhận. Nhưng cho đến nay, tất cả bằng chứng đều cho thấy đây là một sản phẩm mới, được tạo ra gần đây mà thôi.
Thứ hai, việc sử dụng từ “Hồi Giáo Bà Ni” không chỉ sai về mặt ngôn từ, mà còn sai về bản chất. TÔN GIÁO BÀ NI không phải là một nhánh của Hồi giáo Islam chính thống. Dù có tiếp thu một số yếu tố từ Hồi giáo, nhưng BÀ NI đã bản địa hóa và hình thành nên một hệ thống nghi lễ, giáo lý, tổ chức chức sắc và đời sống tín ngưỡng rất riêng, gắn chặt với văn hóa Chăm.
Người Bà Ni có lễ hội riêng, nghi thức tang ma riêng, hệ thống chức sắc như cũng vận hành theo truyền thống riêng, hoàn toàn khác với Hồi giáo Islam. Việc gộp chung BÀ NI vào Hồi giáo chẳng khác nào xóa bỏ sự sáng tạo văn hóa, tôn giáo của cha ông người Chăm suốt bao thế hệ.
Thứ ba, cách gọi sai này kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Nó khiến xã hội hiểu nhầm rằng BÀ NI chỉ là “Hồi giáo kiểu Chăm”, chứ không phải một tôn giáo độc lập. Nó làm cho tiếng nói riêng của cộng đồng dễ bị lu mờ trong các chính sách, các báo cáo và cả trong nhận thức xã hội. Nó còn tạo ra sự tổn thương trong tâm lý cộng đồng, vì niềm tin thiêng liêng bị đặt dưới một tên gọi xa lạ, gượng ép.
Những ai đưa ra và phổ biến thuật ngữ “Hồi Giáo Bà Ni” cần hiểu rằng họ đang làm một việc thiếu trách nhiệm với văn hóa lịch sử. Họ đã vô tình hay cố ý đẩy cả một cộng đồng vào cảnh bị hiểu sai về tôn giáo của mình.
Không một tôn giáo nào chấp nhận bị đổi tên
Người Công giáo không thể bị gọi thành “Tin Lành Công giáo”, Phật giáo cũng không thể bị gọi thành “Ấn giáo Phật giáo”. Vậy tại sao TÔN GIÁO BÀ NI lại phải chấp nhận việc bị gọi sai?
Phản bác thuật ngữ “Hồi Giáo Bà Ni” không phải là phủ nhận những yếu tố Hồi giáo trong quá trình hình thành tôn giáo này, mà là để khẳng định rằng BÀ NI là một tôn giáo riêng biệt, độc lập, có bản chất và giá trị riêng.
Cộng đồng Chăm BÀ NI có quyền được gọi đúng tên, được công nhận đúng bản chất, như tất cả các tôn giáo khác trên thế giới.
Leave a Reply