Chăm Bà-ni là tôn giáo bản địa của người Chăm ở Ninh Thuận và Bình Thuận, kết hợp tín ngưỡng dân gian Champa, Bà-la-môn và Phật giáo, gắn chặt với đời sống và văn hóa người Chăm.

Chăm Bà-ni là một tôn giáo của người Chăm ở vùng Ninh Thuận và Bình Thuận. Chăm Bà-ni chịu ảnh hưởng sâu sắc bởi tôn giáo Bà-la-môn và tín ngưỡng bản địa với tín ngưỡng đa thần, có yếu tố dân tộc mang tính vượt trội. Chăm Bà-ni chủ yếu thờ tổ tiên và các anh hùng liệt nữ được thần hóa. Luật pháp Việt Nam bắt buộc ghi tên tôn giáo bằng tiếng Việt, nên Chăm Bà-ni được nhà nước công nhận với tên Việt hóa là Đạo Bà Ni.

Lịch Sử

Chăm Bà-ni là tôn giáo dân gian, bản địa, hình thành và phát triển trên lãnh thổ Việt Nam hiện nay, trước đây là Champa. Đây là sự kết hợp giữa tín ngưỡng Champa, Bà-la-môn, Phật giáo và Hồi giáo.

Trong số bia Phật giáo Champa, bia Võ Cạnh (làng Võ Cạnh, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) có giá trị lớn. Bia này làm bằng đá hoa cương, niên đại cuối thế kỷ II – đầu thế kỷ III, ghi nhận thời điểm Phật giáo du nhập vào Champa.

Phật giáo có thể đã truyền bá vào Champa khoảng thế kỷ I sau Công nguyên, cùng với sự phát triển của văn hóa Ấn Độ. Vùng duyên hải Trung Bộ thuận lợi cho hàng hải, các cửa biển là nơi trú ngụ an toàn của tàu thuyền, tạo điều kiện cho văn hóa Ấn Độ ảnh hưởng mạnh mẽ đến văn hóa Champa và tôn giáo thời bấy giờ.

Chăm Bà-ni xưa kia có nhiều dấu vết Phật giáo: tên gọi acar (sư), gru (sư cả), tu sĩ Bà-ni cạo trọc đầu và sử dụng chuỗi tràng hạt trong lễ, giống như bên Phật giáo.

Tôn giáo Bà-ni hiện nay

Chăm Bà-ni hiện nay có hệ thống tu sĩ và chức sắc am hiểu cả đời sống tôn giáo lẫn đời sống dân sự. Chức sắc gồm 4 cấp:
Gru (Sư cả): Cấp cao nhất, quyết định hầu hết các vấn đề tôn giáo.
Imâm: Điều khiển các buổi lễ tại đền thờ.
Katip: Thực hiện một số nghi lễ tại đền thờ hoặc tư gia, không giảng giáo lý.
Acar: Người mới gia nhập tầng lớp tu sĩ.
Ngoài ra còn có tầng lớp tu sĩ dân gian như: Maduen, Ka-ing, Muk buh, Muk Rija, Muk Kajau, Gru Urang, Aung Mbe…

Cơ sở thờ tự

Sang Magik (Chùa Bà-ni): Nơi tu sĩ cư trú và tế lễ. Chùa xây dựng đơn giản, phong cách địa phương, không giống thánh đường Hồi giáo. Chùa thường mở vào tháng Ranuwan. Hiện có 17 thánh đường ở Ninh Thuận và Bình Thuận.

Bimong (Đình): Nơi tín đồ thường xuyên đến tế lễ, thờ các anh hùng, liệt nữ và thần Yang Champa. Mỗi làng Chăm Bà-ni có ít nhất một Bimong.

Tổ chức đạo Bà-ni chủ yếu ở từng Sang Magik. Mỗi Sang Magik ngoài Sư cả và chức sắc còn có ban quản lý để chăm lo đời sống tôn giáo cho tín đồ. Tổng Sư cả được suy tôn và có uy tín lớn trong đạo.

Hiện nay, Chăm Bà-ni có khoảng 45.000 tín đồ và hơn 400 vị tu sĩ, chức sắc tại Ninh Thuận và Bình Thuận.

Theo Wikipedia